آزمایش‌های مربوط به انعقاد خون در سیستم درمانی از اهمیت بالایی برخوردارند، چرا که عملکرد صحیح این سیستم نقش اساسی در حفظ سلامت بیمار دارد. یکی از حیاتی‌ترین آزمایش‌هایی که به طور مستقیم بر ارزیابی عملکرد آبشار انعقادی و توانایی لخته شدن خون تاثیرگذار است، آزمایش‌های PT (Prothrombin Time) و PTT (Partial Thromboplastin Time) هستند. این آزمایشات نه تنها برای پزشکان بلکه برای پرستاران نیز ابزارهای ارزشمندی به شمار می‌آیند که به آن‌ها در مدیریت وضعیت بیماران کمک شایانی می‌کنند. شناخت دقیق این آزمایش‌ها و تفسیر صحیح نتایج آن‌ها، در بسیاری از مواقع می‌تواند تفاوتی اساسی در کیفیت مراقبت‌ها و پیشگیری از عوارض جدی داشته باشد.
امروز گروه آموزشی نیدل تیم در این مقاله می خواهد به صورت جامع به بررسی آزمایش PT-PTT، کاربردهای آن، تفسیر نتایج و ارتباط آن با آبشار انعقادی بپردازد پس تا انتها با ما همراه باشید.
آزمایش PT و PTT چیست؟
آزمایش PT (Prothrombin Time) و PTT (Partial Thromboplastin Time) برای ارزیابی زمان لازم برای انعقاد خون انجام میشوند. این آزمایشات بخش‌های مختلفی از مسیرهای انعقادی را بررسی می‌کنند:
- PT: این آزمایش مسیر خارجی (Extrinsic Pathway) و برخی از عوامل انعقادی مانند فاکتورIII وVII را بررسی می‌کند.
- PTT: این آزمایش مسیر داخلی (Intrinsic Pathway) و فاکتورهایی مانند VIII، IX ، XI و XII را ارزیابی می‌کند.
نتایج PT و PTT معمولاً به صورت زمان (ثانیه) گزارش میشوند و هرگونه انحراف از مقدار طبیعی می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات انعقادی باشد.
آبشار انعقادی چیست؟
آبشار انعقادی (Coagulation Cascade) فرآیندی پیچیده و هماهنگ است که در آن پروتئین‌ها و عوامل انعقادی فعال میشوند تا در نهایت منجر به تشکیل لخته خون شوند. این فرآیند شامل سه مسیر اصلی است:
- مسیر داخلی :(Intrinsic Pathway) فعال‌سازی از طریق تماس با سطح آسیب‌دیده.
- مسیر خارجی :(Extrinsic Pathway) فعال‌سازی توسط فاکتور بافتی (Tissue Factor) که در اثر آسیب به بافت آزاد می‌شود.
- مسیر مشترک (Common Pathway): که در نهایت منجر به تشکیل فیبرین و لخته پایدار می‌شود.
آزمایشات PT و PTT به‌طور جداگانه به بررسی مسیرهای داخلی و خارجی این آبشار می‌پردازند و در کنار هم می‌توانند دید جامعی از عملکرد انعقادی بیمار ارائه دهند.
تفسیر نتایج آزمایش PT-PTT
پرستاران و کادر درمان باید بتوانند نتایج PT و PTT را به‌درستی تفسیر کنند. در ادامه برخی از شرایط متداول و ارتباط آن‌ها با نتایج این آزمایشات توضیح داده شده است:
- افزایش PT:
- ممکن است ناشی از کمبود ویتامین K، مشکلات کبدی یا مصرف داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین باشد.
- افزایش بیش از حد PT خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
- افزایش PTT:
- می‌تواند به دلیل کمبود فاکتورهای انعقادی مانند VIII یا IX باشد.
- همچنین ممکن است در اثر درمان با هپارین رخ دهد.
- افزایش همزمان PT و PTT:
- معمولاً نشان‌دهنده مشکلات جدی مانند بیماری‌های کبدی شدید یا DIC است.
- PT و PTT طبیعی:
- این حالت نشان می‌دهد که سیستم انعقادی بیمار به‌طور نرمال کار می‌کند.
کاربردهای آزمایش PT و PTT
این آزمایشات در موارد متعددی مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله:
- تشخیص اختلالات خونریزی‌دهنده: مانند هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند.
- پایش درمان با داروهای ضدانعقاد: مانند وارفارین و هپارین.
- ارزیابی پیش از جراحی: برای اطمینان از عملکرد مناسب سیستم انعقادی.
- تشخیص بیماری‌های کبدی: که می‌توانند بر تولید فاکتورهای انعقادی تأثیر بگذارند.
- شناسایی اختلالات: مانند DIC که در شرایط بحرانی رخ می‌دهد.
نقش پرستاران در انجام و پیگیری آزمایش PT-PTT
پرستاران نقش حیاتی در مدیریت بیماران دارای اختلالات انعقادی دارند. برخی از نکات کلیدی شامل:
- آموزش به بیمار: شامل آموزش در مورد اهمیت مراقبت از خود و جلوگیری از آسیب به دلیل اینکه افراد دارای مشکلات انعقادی به سادگی دچار هماتوم میشوند. همچنین رعایت مصرف داروهای ضدانعقاد و علائم هشداردهنده خونریزی.
- نمونه‌گیری صحیح: استفاده ازنیدل مناسب و رعایت دقیق پروتکل‌ها برای کاهش خونریزی. در افراد دچار مشکلات انعقادی باید حداقل 5 دقیقه محل نمونه گیری فشار داده شود تا خونریزی بند بیاید.
- پیگیری نتایج: گزارش سریع هرگونه انحراف از مقادیر نرمال به پزشک.
چگونه می‌توان در تفسیر آزمایش PT-PTT حرفه‌ای شد؟
برای ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای پرستاران و کادر درمانی در زمینه تفسیر آزمایشات PT و PTT، می‌توان از دوره های آموزشی تخصصی بهره برد. که دوره” تفسیر آزمایشات “از دوره‌های نیدل تیم می باشد می تواند شما در زمینه ازمایش خوانی استاد کند.این دوره ما شامل:
- آموزش عملی نحوه انجام و تفسیر آزمایش PT-PTT.
- بررسی کامل فرایند انعقاد و فاکتور های موجود در این فرایند.
- بررسی کامل آبشار انعقادی .
- 460 دقیقه فیلم آموزشی.
- پاوپوینت اختصاصی.
- مرور و بررسی مثال‌های کاربردی.
کلام آخر
آزمایش PT-PTT ابزاری کلیدی در ارزیابی عملکرد انعقادی بیماران است. پرستاران با یادگیری نحوه انجام و تفسیر نتایج این آزمایش می‌توانند نقش مؤثری در ارائه مراقبت‌های درمانی با کیفیت ایفا کنند و در مراقبت از بیماران مبتلا به اختلالات انعقادی به طور موثرتری عمل کنند.
ممکن است بخوانید:
سختی های شغل پرستاری: چالش ها و مشکلات این حرفه