سرم‌های تزریقی از ابزارهای حیاتی در پزشکی هستند که برای تأمین مایعات، الکترولیت‌ها و مواد مغذی به بدن استفاده می‌شوند. این سرم‌ها در مواقعی که بیمار قادر به مصرف خوراکی مایعات نیست یا نیاز به بازسازی سریع مایعات و تعادل الکترولیتی دارد، به کار می‌روند. سرم‌های تزریقی در درمان مشکلاتی مانند کم آبی، اختلالات متابولیکی و شوک مؤثرند
در این مطلب از وب سایت نیدل تیم سرم‌هایی را معرفی می‌کنیم که در محیط های بیمارستانی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند و کاربردهای درمانی مختلفی دارند. این سرم‌ها معمولاً برای درمان مشکلات بالینی خاص و بهبود وضعیت‌های مختلف بدن تجویز می‌شوند:
مقاله مرتبط: آیا تزریق اشتباه سرم خطرناک است؟
معرفی 14 نوع سرم تزریقی
1. سرم رینگر لاکتات (Ringer’s Lactate Solution)
ترکیبات اصلی: سدیم کلراید، پتاسیم کلراید، کلسیم کلراید، لاکتات
کاربرد: سرم رینگر لاکتات یک محلول الکترولیتی است که برای جبران مایعات از دست رفته، به ویژه در شرایطی که اسیدوز متابولیک وجود دارد، مانند در جراحی‌ها، سوختگی‌ها، یا درمان کم‌آبی ناشی از اسهال و استفراغ شدید، تجویز می‌شود. این سرم برای تعادل الکترولیتی بدن و بازگرداندن فشار خون مفید است.
2. سرم نمکی (Normal Saline Solution)
ترکیبات اصلی: سدیم کلراید (0.9%)
کاربرد: سرم نمکی یک محلول اساسی است که برای تأمین مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته استفاده می‌شود. این سرم در بسیاری از وضعیت‌های اورژانسی مانند کم‌آبی، درمان افت فشار خون، یا در جراحی‌ها کاربرد دارد. همچنین برای شستشو و تمیز کردن زخم‌ها و استفاده در محلول‌های دارویی مختلف نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خواندنی مفید: عوارض تزریق نادرست آمپول عضلانی
3. سرم گلوکز (Glucose Solution)
ترکیبات اصلی: دکستروز (گلوکز) در غلظت‌های مختلف (5%, 10%, 50%)
کاربرد: سرم‌های گلوکز برای تأمین انرژی و رفع مشکلات مربوط به قند خون استفاده می‌شوند. از این سرم‌ها در درمان هیپوگلیسمی (افت قند خون) و در بیمارانی که به‌طور طولانی قادر به تغذیه خوراکی نیستند (مانند بیماران مبتلا به نارسایی گوارشی یا بعد از جراحی) استفاده می‌شود. گلوکز همچنین در درمان کمای هیپوگلیسمیک و کمبود انرژی مفید است.
4. سرم آلبومین (Albumin Infusion)
ترکیبات اصلی: آلبومین انسانی (پروتئین موجود در خون)
کاربرد: سرم‌های آلبومین به عنوان یک کلوئید استفاده می‌شوند و برای افزایش حجم خون در بیمارانی که دچار شوک، سوختگی شدید، یا نارسایی کلیوی هستند، تجویز می‌شوند. آلبومین به‌ویژه در بیماران مبتلا به سیروز کبدی یا بیماری‌های قلبی و عروقی که نیاز به افزایش فشار خون دارند، استفاده می‌شود.
5. سرم فیزیولوژیک (Physiological Solution)
ترکیبات اصلی: سدیم کلراید (0.9%)
کاربرد: این سرم در مواقع اورژانسی برای تأمین مایعات و الکترولیت‌ها در بدن استفاده می‌شود. کاربردهای عمده شامل بازسازی مایعات در موارد کم‌آبی، حفظ فشار خون مناسب و درمان بیماری‌های کلیوی است.
6. سرم‌های پلاسما (Plasma Expanders)
ترکیبات اصلی: محلول‌های پروتئینی مانند آلبومین یا هیدروکسی اتیل نشاسته
کاربرد: در شرایطی که نیاز به افزایش سریع حجم خون است (مانند خون‌ریزی زیاد یا شوک شدید)، سرم‌های پلاسما برای کمک به بازگشت حجم خون و حفظ فشار خون استفاده می‌شوند. این سرم‌ها معمولاً در بیمارانی که دچار خون‌ریزی حاد یا کاهش شدید پروتئین‌های خون هستند، تجویز می‌شود.
7. سرم‌های هیپرتونیک (Hypertonic Solutions)
ترکیبات اصلی: سدیم کلراید (3%) یا دکستروز با غلظت بالا
کاربرد: این سرم‌ها بیشتر برای درمان هیپوناترمی (کمبود سدیم) و افت فشار خون شدید استفاده می‌شوند. سرم‌های هیپرتونیک به دلیل غلظت بالای ترکیبات خود، مایعات را از بافت‌ها به رگ‌ها منتقل کرده و به درمان کم‌آبی در بافت‌ها کمک می‌کنند.
8. سرم‌های آنتی‌بیوتیکی (Antibiotic Infusions)
ترکیبات اصلی: آنتی‌بیوتیک‌ها مانند سفتریاکسون, آموکسی‌سیلین یا لینزولید
کاربرد: سرم‌های آنتی‌بیوتیکی برای درمان عفونت‌های شدید و مقاوم به دارو استفاده می‌شوند. این سرم‌ها به‌ویژه در بیمارانی که به عفونت‌های باکتریایی مبتلا هستند و نمی‌توانند داروهای خوراکی مصرف کنند (مثل عفونت‌های تنفسی، ادراری یا عفونت‌های خون)، تجویز می‌شوند.
9. سرم‌های اسید-باز (Acid-Base Solutions)
ترکیبات اصلی: سدیم بیکربنات (NaHCO₃)
کاربرد: این سرم‌ها برای درمان اسیدوز متابولیک (حالت اسیدی شدن خون) در بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیوی، شوک و دیابت نوع 1 استفاده می‌شوند. محلول‌های سدیم بیکربنات به تنظیم سطح pH خون کمک کرده و به بازیابی تعادل اسید-باز بدن می‌پردازند.
10. سرم‌های ضد التهاب (Anti-inflammatory Infusions)
ترکیبات اصلی: کورتیکواستروئیدها مانند دگزامتازون یا متیل پردنیزولون
کاربرد: این سرم‌ها برای کاهش التهاب و درمان بیماری‌های خودایمنی و التهابی شدید مانند آرتریت روماتوئید، آسم حاد، التهاب روده و بیماری‌های آلرژیک شدید به‌ویژه در موارد اورژانسی استفاده می‌شوند. کورتیکواستروئیدها به‌طور مؤثری به کاهش تورم، درد و پاسخ‌های التهابی بدن کمک می‌کنند.
11. سرم‌های ویتامینی و مغذی (Vitamin and Nutrient Infusions)
ترکیبات اصلی: ویتامین‌ها (ویتامین C، B12، ویتامین D)، مواد معدنی (مثل کلسیم، منیزیم)
کاربرد: سرم‌های ویتامینی و مغذی معمولاً برای بیمارانی که به علت بیماری‌های مزمن، سوءتغذیه یا اختلالات جذب روده‌ای نیاز به مواد مغذی دارند، تجویز می‌شوند. این سرم‌ها به‌ویژه برای کمبود ویتامین‌ها (مثلاً ویتامین B12 در بیماری‌های گوارشی) و کمبود مواد معدنی (مثل کمبود کلسیم یا منیزیم) استفاده می‌شوند.
12. سرم‌های ضد ویروس (Antiviral Infusions)
ترکیبات اصلی: داروهای ضد ویروس مانند ریباویرین یا گوانوزین
کاربرد: این سرم‌ها برای درمان برخی عفونت‌های ویروسی مزمن مانند هپاتیت C یا ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) به‌ویژه در بیمارانی که به درمان‌های خوراکی پاسخ نمی‌دهند، تجویز می‌شوند.
13. سرم‌های تقویت‌کننده کلاژن (Collagen-Boosting Infusions)
ترکیبات اصلی: ترکیبات مانند پپتیدهای کلاژنی، ویتامین C
کاربرد: سرم‌هایی که به تقویت کلاژن و تقویت پوست کمک می‌کنند. این سرم‌ها به‌ویژه برای افرادی که دچار آسیب‌های پوستی، چین و چروک یا افتادگی پوست هستند، تجویز می‌شوند و معمولاً در درمان‌های زیبایی یا ترمیمی استفاده می‌شوند.
14. سرم‌های دیالیز (Dialysis Solutions)
ترکیبات اصلی: محلول‌های دیالیزی (مانند محلول پرولیس)
کاربرد: این سرم‌ها به‌طور خاص برای دیالیز بیماران با نارسایی کلیوی تجویز می‌شوند. محلول‌های دیالیزی برای تمیز کردن خون از سموم و مواد زائدی که به دلیل نارسایی کلیه‌ها نمی‌توانند از طریق ادرار دفع شوند، استفاده می‌شود.
نکات مهم در استفاده از سرم‌ها:
- تزریق باید توسط پزشک متخصص و تحت نظارت پرستاران ماهر انجام شود.
- برخی از سرم‌ها ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند، بنابراین پیش از شروع درمان باید از عدم تداخل دارویی اطمینان حاصل شود.
- بسته به شرایط هر بیمار و وضعیت خاص، انتخاب سرم مناسب باید دقیقاً مطابق با نیازهای درمانی انجام گیرد.
کلام آخر
انتخاب نوع سرم تزریقی مناسب با توجه به وضعیت بالینی بیمار و نیازهای درمانی او ضروری است و باید تحت نظر متخصصین صورت گیرد تا بهترین نتیجه حاصل شود. استفاده صحیح از این سرم‌ها می‌تواند به سرعت بهبودی بیماران را تسهیل کرده و به حفظ تعادل فیزیولوژیک بدن کمک کند.
خواندنی های مفید:
تزریق وریدی یا IV چیست؟ آموزش مرحله به مرحله