کانولاسیون داخل وریدی یک روش پزشکی است که طی آن یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام ( کانولا)، به داخل یک رگ خونی، مجاری بدن یا حتی حفره های داخلی وارد می‌شود. این فرایند برای اهداف مختلف درمانی و تشخیصی مثل تجویز مایعات،دارو،نمونه خون و… انجام می‌گیرد و در انواع شرایط پزشکی کاربرد دارد.
کانولاسیون معمولاً به عنوان یک روش ضروری در بخش‌های مراقبت‌های ویژه (ICU)، اتاق عمل، و اورژانس‌ها استفاده می‌شود. در این مقاله آموزشی از سایت نیدل تیم با ما همراه باشید تا به همه چیز درباره کانولاسیون بپردازیم.
ممکن است بخوانید: تزریق داخل جلدی چیست؟آموزش+ویدئو|عکس
اهداف و کاربردهای کانولاسیون
کانولاسیون با توجه به نوع بیماری و وضعیت بیمار، اهداف مختلفی را دنبال می‌کند. برخی از مهم‌ترین اهداف این فرایند عبارتند از:
- تزریق دارو و مایعات: یکی از رایج‌ترین کاربردهای کانولاسیون، تزریق داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، مسکن‌ها، داروهای شیمی‌درمانی و سایر درمان‌های داخل وریدی است. این روش به پزشک این امکان را می‌دهد که داروها را به‌طور سریع و مؤثر به بدن بیمار وارد کند. همچنین، مایعات و الکترولیت‌ها برای هیدراتاسیون بیمار یا مقابله با دهیدراتاسیون به این طریق تزریق می‌شوند.
- تزریق خون یا فرآورده های خونی: برای بیمارانی که به خون یا فرآورده‌های آن نیاز دارند، مانند در بیماران مبتلا به آنمی شدید یا افرادی که تحت عمل جراحی قرار دارند، کانولاسیون به‌عنوان راهی برای تزریق خون استفاده می‌شود. وارد کردن خون به بدن از طریق ورید از طریق کانولا انجام می‌شود.
- اندازه‌گیری فشار خون: در برخی مواقع، به‌ویژه در بیمارانی که نیاز به نظارت دقیق بر فشار خون دارند (مانند بیمارانی که دچار شوک یا نارسایی قلبی هستند)، از کانولاسیون برای اندازه‌گیری مستقیم فشار خون استفاده می‌شود. در این روش، یک کاتتر وارد رگ‌های مرکزی یا شریانی می‌شود و فشار خون به‌طور مداوم اندازه‌گیری می‌شود.
- تغذیه وریدی (IV Nutrition): در بیمارانی که قادر به خوردن یا جذب غذا از دستگاه گوارش نیستند، تغذیه وریدی به‌طور معمول از طریق کانولاسیون انجام می‌شود. این روش برای تأمین کالری و مواد مغذی ضروری برای بیمارانی که نیاز به تغذیه موقت دارند، استفاده می‌شود.
- نمونه‌برداری از خون: برای بررسی‌های آزمایشگاهی، پزشکان معمولاً نیاز به نمونه‌برداری از خون دارند. این فرایند معمولاً از طریق کانولاسیون رگ‌های خونی انجام می‌شود.
- دستگاه‌های پزشکی و درمانی خاص: در برخی درمان‌ها مانند دیالیز کلیه یا درمان‌های خاص مربوط به عروق، کانولاسیون می‌تواند به‌منظور اتصال دستگاه به سیستم عروقی بیمار انجام شود.
انواع روش‌های مختلف کانولاسیون
کانولاسیون بسته به نوع هدف و محل مورد نظر انجام کار، می‌تواند به شیوه های مختلفی انجام شود که در ادامه آن ها را توضیح خواهیم داد:
- کانولاسیون رگ‌های محیطی (Peripheral Cannulation): این روش معمولاً برای بیمارانی که نیاز به تزریق مایعات یا داروهای سریع دارند، استفاده می‌شود. در این نوع کانولاسیون، کانولا به داخل رگ‌های سطحی مانند رگ‌های بازو یا دست وارد می‌شود. این روش نسبتاً ساده است و معمولاً در بیمارستان‌ها یا کلینیک‌ها انجام می‌شود.
- کانولاسیون رگ‌های مرکزی (Central Venous Cannulation): در این نوع کانولاسیون، کاتتر یا کانولا به داخل رگ‌های مرکزی بدن، مانند ورید ساب‌کلاوین (زیر ترقوه)، ورید ژوگولار (گردنی) یا ورید فمورال (کشاله ران) وارد می‌شود. این روش برای بیمارانی که نیاز به تزریق حجم زیادی از مایعات، داروهای شیمی‌درمانی یا نظارت دقیق بر فشار خون دارند، به کار می‌رود.
- کانولاسیون شریانی (Arterial Cannulation): در این روش، کانولا وارد شریان‌ها می‌شود و معمولاً برای اندازه‌گیری فشار خون شریانی یا گرفتن نمونه خون گازهای شریانی (مثل نمونه‌های خون برای اندازه‌گیری سطح اکسیژن و دی‌اکسید کربن) استفاده می‌شود.
- کانولاسیون سیستم تنفسی: در برخی شرایط بالینی، نیاز به کانولاسیون برای وارد کردن لوله تنفسی به نای یا برونش‌ها برای تهویه مکانیکی یا جراحی‌های تنفسی احساس می‌شود. این کار می‌تواند به‌طور موقت یا دائمی انجام گیرد، مانند کانولاسیون برای تراکئوتومی یا لوله‌گذاری تراشه در بیماران مبتلا به نارسایی تنفسی.
ممکن است بخوانید: تزریق وریدی یا IV چیست؟ آموزش مرحله به مرحله
چالش‌ها و خطرات کانولاسیون
گرچه کانولاسیون معمولاً یک فرایند ایمن است، اما مانند هر عمل پزشکی، ممکن است با خطرات و عوارضی همراه باشد. این خطرات شامل:
- عفونت: ورود هر جسم خارجی به داخل بدن ممکن است باعث ورود میکروب‌ها شود. برای پیشگیری از عفونت، رعایت اصول بهداشتی و استریل الزامی است.
- آسیب به عروق و بافت‌ها: در صورتی که کانولا به‌طور نادرست وارد رگ یا بافت‌های بدن شود، می‌تواند منجر به آسیب به عروق، بافت‌ها یا اعصاب شود. این مسئله به‌ویژه در کانولاسیون رگ‌های مرکزی که نیاز به دقت بالایی دارند، خطرناک‌تر است.
- لخته خون (ترومبوز): پس از کانولاسیون، ممکن است لخته خون در محل ورود کانولا ایجاد شود. این لخته‌ها می‌توانند به جریان خون وارد شده و در صورت جدا شدن، باعث انسداد رگ‌های خونی شوند.
- آمبولی: در برخی مواقع، به‌ویژه در کانولاسیون شریانی یا وریدی مرکزی، احتمال وارد شدن ذرات هوای ناخواسته یا لخته‌های خون به جریان خون و ایجاد آمبولی وجود دارد. آمبولی می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند سکته قلبی یا مغزی شود.
- واکنش‌های آلرژیک: در موارد نادر، بیمار ممکن است به مواد تشکیل‌دهنده کاتتر یا کانولا واکنش آلرژیک نشان دهد.
نکاتی درباره ی کانولاسیون
- از کانولاسیون در مفاصل خودداری کنید زیرا این کار می تواند برای بیماران ناراحت کننده باشد و دستگاه قطره چکه هر بار که مفاصل خود را خم می کنند صدای بلیپ می دهد.
- هنگامی که برای اولین بار بیمار را کانول می کنید، می توان خون گرفت. کافی است یک سرنگ دیگر وصل کنید و خون مورد نیاز را بگیرید. به یاد داشته باشید که بعد از آن با سرم نمکی شستشو دهید.
- اگر شستشوی کانولا دشوار است، باعث ناراحتی می شود یا بعد از شستشو لکه ایجاد می شود، آن را دور بریزید.
- پس از بیرون کشیدن سوزن کانولا را دوباره وارد کانول پلاستیکی نکنید. این می‌تواند تکه‌هایی از کانول پلاستیکی را که می‌تواند آمبولیزه شود، از جای خود خارج کند.
- مراقب علائم سلولیت/ترومبوفلبیت باشید – اگر پوست حساس، قرمز یا متورم شد، کانولا را بردارید.
- کانولاسیون داخل وریدی می تواند برای شروع کمی مشکل باشد. نکات مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که پوست را با دست غیر غالب نگه دارید تا رگ را محکم کنید.
خواندنی مفید:راز های تسلط بر رگ گیری حرفه ای به سبک نیدل تیم
نحوه انجام کانولاسیون
- دست های خود را با پاک کننده الکل ضدعفونی کنید.
- بازو را طوری قرار دهید که برای بیمار راحت باشد و ورید را مشخص کنید.
- تورنیکه را بمالید و دوباره رگ را بررسی کنید.
- دستکش های خود را بپوشید، پوست بیمار را با دستمال الکلی تمیز کنید و بگذارید خشک شود.
- کانول را از بسته بندی آن خارج کنید و پوشش سوزن را بردارید تا اطمینان حاصل کنید که سوزن را لمس نکنید.
- پوست را در قسمت دیستال کشیده و به بیمار اطلاع دهید که باید منتظر خراش شدید باشد.
- سوزن را وارد کنید، در حدود 30 درجه به سمت بالا خم کنید. سوزن را به جلو ببرید تا زمانی که فلاش بک خون در هاب پشت کانولا دیده شود
- هنگامی که فلاش بک خون مشاهده شد، کل کانول را 2 میلی متر دیگر پیش ببرید، سپس سوزن را ثابت کنید و بقیه کانولا را به داخل ورید بکشید.
- تورنیکه را رها کنید، به ورید نوک کانول فشار وارد کنید و سوزن را به طور کامل خارج کنید. درپوش را از سوزن بردارید و آن را روی انتهای کانولا قرار دهید.
- سوزن را با احتیاط داخل سطل تیز بریزید.
- پانسمان را روی کانول قرار دهید تا در جای خود ثابت شود و مطمئن شوید که برچسب تاریخ تکمیل و زده شده است.
- بررسی کنید که تاریخ مصرف روی سالین نگذشته باشد. اگر تاریخ مناسب است، سرنگ را با سالین پر کنید و آن را از داخل کانول بشویید تا باز بودن آن را بررسی کنید.
- اگر مقاومتی وجود داشت، یا باعث ایجاد درد شد، یا متوجه تورم موضعی بافت شدید: فورا شستشو را متوقف کنید، کانولا را بردارید و دوباره شروع کنید.
- دستکش ها و تجهیزات خود را در سطل زباله های بالینی بیندازید، اطمینان حاصل کنید که بیمار راحت است و از آنها تشکر کنید
نتیجه گیری
کانولاسیون یک روش اساسی در پزشکی است که برای فراهم آوردن دسترسی به سیستم‌های مختلف بدن و انجام اقدامات درمانی و تشخیصی به کار می‌رود. این فرایند با استفاده از کانولا یا کاتترهای نازک و انعطاف‌پذیر به رگ‌های خونی، شریان‌ها، دستگاه گوارش یا دستگاه تنفسی انجام می‌شود. اگرچه این روش معمولاً ایمن است، اما برای جلوگیری از عوارض و خطرات آن باید توسط پزشکان ماهر و در شرایط استریل انجام شود.
این راهنما برای دانشجویان و پزشکان طراحی شده است. اگر برای افزایش مهارت ها و تجربه خود کمک می خواهید و دوست دارید مهارت های پرستاری خود را افزایش دهید،می توانید دوره های آموزش تزریقات و دیگر دوره های آموزشی کارگاه آموزش پرستاری نیدل تیم را تهیه کنید.
خواندنی های مفید:
تزریق زیرجلدی چیست؟راهنمای کامل+آموزش ویدئویی
سلام ممنون از محتوای مفیدتون
درود بر شما علی عزیز
متشکرم
سلام
واقعا محتوای عالی و جامعی درباره کانولاسیون بود ، مرسی ازتون
درود بر شما mahshid32 عزیز
ممنونم از نظر عالیتون