آیا می‌دانید در هر لحظه از شبانه روز میلیون ها تزریق در سراسر جهان انجام می‌شود؟ از تزریق های ساده مانند تزریق زیرجلدی و عضلانی گرفته تا تزریقات پیچیده تر مانند تزریق وریدی و در موارد تخصصی تر، تزریق درون استخوانی، داخل صفاقی و… که هر کدام نیاز به مهارت و دانش خاص خود دارند. این تزریقات نه تنها برای درمان بیماری‌ها و تسکین دردها استفاده می‌شوند، بلکه نقش حیاتی در نجات جان انسان‌ها دارند.
در این مقاله در کارگاه آموزش پرستاری نیدل تیم، می‌خواهیم شما را با انواع روش‌های تزریق دارو و کاربرد های آن‌ها آشنا کنیم تا درک بهتری از هر یک پیدا کنید و بدانید که دلیل و شرایط استفاده از هر کدام از این روش ها به چه صورت است. پس با ما همراه باشید تا دنیای گسترده و تخصصی تزریقات را کشف کنید.
انواع تزریقات
به طور کلی 11 نوع تزریق داریم که 4 نوع آن بسیار رایج و پرکاربرد هستند مثل تزریق عضلانی ، وریدی و زیرجلدی و تزریق های تخصصی با کاربرد های خاص مثل داخل جلدی، درون استخوانی، داخل مفصلی و داخل صفاقی. همچنین تزریق های دیگری مثل داخل نخاعی، داخل چشمی، داخل قلب و اینتراکاورنوس داریم که نادر هستند و برای شرایط خاص و بحرانی توسط متخصص انجام می شوند.
جدول مقایسه انواع روش‌های تزریق
| روش تزریق | محل تزریق | سرعت جذب دارو | کاربردها | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|---|---|
| داخل جلدی (Intradermal) | لایه درم پوست | بسیار کند | تست آلرژی، برخی واکسن‌ها | حداقل عوارض جانبی، مناسب برای تست‌های حساسیت | جذب آهسته، حجم کم دارو قابل تزریق |
| زیرجلدی (Subcutaneous) | بافت چربی زیر پوست | کند تا متوسط | انسولین، برخی واکسن‌ها، هپارین | کمتر دردناک، جذب تدریجی | حجم کم دارو قابل تزریق، احتمال جذب ناهموار |
| عضلانی (Intramuscular) | عضله | متوسط تا سریع | بسیاری از داروها، واکسن‌ها | جذب سریع‌تر، حجم بیشتری از دارو قابل تزریق | درد بیشتر، خطر آسیب به عصب |
| وریدی (Intravenous) | رگ | بسیار سریع | اورژانس‌ها، داروهای قوی، تزریق خون | اثر فوری، حجم زیاد دارو قابل تزریق | خطر عفونت، آمبولی، شوک |
| درون استخوانی (Intraosseous) | مغز استخوان | بسیار سریع | اورژانس‌ها، زمانی که دسترسی وریدی امکان‌پذیر نیست | جذب بسیار سریع، مناسب برای شرایط اضطراری | تهاجمی بودن، نیاز به تجهیزات خاص |
| داخل صفاقی | حفره شکمی | متوسط | دیالیز، برخی درمان‌های سرطانی | جذب گسترده دارو | خطر عفونت، تحریک صفاق |
| داخل مفصلی | مفصل | متوسط | درمان آرتریت، التهاب مفصل | اثر مستقیم روی مفصل | خطر عفونت، آسیب به مفصل |
| داخل نخاعی | فضای اطراف نخاع | سریع | بی حسی نخاعی، درمان برخی بیماری‌های عصبی | اثر سریع و دقیق | خطر عفونت، عوارض عصبی |
| داخل چشمی | داخل چشم | آهسته | درمان بیماری‌های چشمی | اثر مستقیم روی چشم | خطر عفونت، افزایش فشار داخل چشم |
| داخل قلب | عضله یا بطن قلب | بسیار سریع | شرایط اضطراری قلبی | اثر فوری در قلب | بسیار تهاجمی، نیاز به تجهیزات تخصصی |
| اینتراکاورنوس | ریشه آلت تناسلی | سریع | درمان اختلالات نعوظ | اثر مستقیم روی آلت تناسلی | خطر خونریزی، عفونت |
1. تزریق عضلانی (Intramuscular or IM): روش و کاربردها
تزریق عضلانی یکی از متداول ترین انواع تزریقات است که دارو مستقیماً به عضله وارد می‌شود. در این نوع تزریق به‌دلیل وجود عروق خونی فراوان در عضلات، دارو سریع‌تر جذب می‌شود. برای تزریق عضلانی معمولاً از سرنگ‌های 2 یا 5 میلی‌لیتری استفاده می‌شود و زاویه تزریق 90 درجه است. نکته مهم در این روش، آسپیره کردن سرنگ قبل از تزریق است تا از ورود دارو به رگ و بروز مشکلات جدی مانند شوک جلوگیری شود.
محل های توصیه شده برای تزریق عضلانی:
- عضله ناحیه فوقانی خارجی ران
- عضله شانه و بازو
- باسن
در مقاله ی تزریق عضلانی چیست؟ به طور کامل تر توضیح داده ایم.
2. تزریق وریدی (IV): سریع‌ترین روش جذب دارو
تزریق وریدی یکی از سریع‌ترین روش‌های تزریق است که دارو مستقیماً به جریان خون وارد می‌شود. این نوع تزریق در مواقعی که نیاز به اثر فوری دارو داریم، مانند اورژانس‌های پزشکی، کاربرد دارد. در این روش از کاتترهایی مانند اسکالپ وین یا آنژیوکت استفاده می‌شود. تزریق وریدی می‌تواند عوارضی چون شوک ایجاد کند، بنابراین در هنگام تجویز داروهای خاص مانند آنتی‌بیوتیک‌ها باید تمام ملزومات CPR آماده باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر تزریق وریدی یا IV چیست؟ آموزش مرحله به مرحله را بخوانید.
3. تزریق داخل جلدی (Intradermal or ID)
در تزریق داخل جلدی، دارو به لایه درم پوست وارد می‌شود. این روش به‌ویژه برای انجام تست‌های آلرژیک و تزریق برخی واکسن‌ها استفاده می‌شود. در تزریق داخل جلدی، از سرنگ انسولین و با زاویه 15 درجه استفاده می‌شود. نکته مهم این است که سوزن نباید به‌طور کامل وارد پوست شود؛ بلکه تنها باید حدود 3 میلی‌متر وارد گردد.
از آنجا که در لایه درم عروق خونی کمتری وجود دارد، جذب دارو به‌طور آهسته‌ای انجام می‌شود. از جمله نکات مهم در این روش این است که از مالش محل تزریق باید خودداری کرد، چرا که مالش می‌تواند جریان خون را افزایش داده و جذب دارو را تسریع کند.
نواحی تزریق داخل جلدی:
- سطح داخلی ساعد
- قسمت فوقانی پشت زیر استخوان کتف
کامل بخوانید: تزریق داخل جلدی چیست؟آموزش+ویدئو|عکس
4. تزریق زیرجلدی (Subcutaneous or SC)
در تزریق زیرجلدی، دارو به بافت چربی زیر پوست و بالای بافت عضلانی وارد می‌شود. این بافت نیز مانند درم عروق خونی کمی دارد، اما جذب دارو در این ناحیه سریع‌تر از لایه درم صورت می‌گیرد. برای این نوع تزریق نیز از سرنگ انسولین استفاده می‌شود، اما زاویه ورود سوزن بستگی به مقدار چربی زیر پوست دارد.
در افرادی که چربی بیشتری دارند، زاویه 90 درجه مناسب است، در حالی که در افراد لاغرتر، زاویه 45 درجه ترجیح داده می‌شود. از خطرات احتمالی در این روش می‌توان به ورود نیدل به لایه عضلانی اشاره کرد که باید با انتخاب زاویه مناسب از آن جلوگیری کرد.
محل های رایج تزریق زیر جلدی عبارتند از:
- سمت بیرونی یا پشت بازو
- قسمت جلویی و بیرونی بالای ران
- ناحیه شکم
مقاله مرتبط: تزریق زیرجلدی چیست؟راهنمای کامل+آموزش ویدئویی
5. تزریق درون استخوانی (Intraosseous or IO)
تزریق درون استخوانی زمانی استفاده می‌شود که دسترسی به رگ‌ها دشوار یا غیرممکن باشد، مانند در نوزادان یا در بیماران مبتلا به سوختگی شدید. در این روش، دارو مستقیماً به مغز استخوان تزریق می‌شود. از آنجا که مغز استخوان عروق خونی فراوانی دارد، دارو سریعاً وارد گردش خون می‌شود. این روش معمولاً در شرایط اضطراری مانند ایست قلبی یا شوک سپتیک کاربرد دارد.
محل های رایج تزریق داخل استخوانی عبارتند از:
- استخوان ساق پا
- استخوان ران
- استخوان بازو
6.تزریق داخل مفصلی (Intra Articular or IA)
تزریق داخل مفصلی در مفاصل انجام می‌شود و معمولاً برای درمان التهاب‌ها و بیماری‌های مفصلی کاربرد دارد. این تزریق می‌تواند داروهای ضد التهابی یا کورتیکواستروئیدها را به طور مستقیم به محل آسیب‌دیده وارد کند.
7.تزریق داخل صفاقی (Intra Peritoneal or IP)
تزریق داخل صفاقی، دارو را به حفره شکمی وارد می‌کند. این روش در برخی درمان‌ها مانند دیالیز یا تجویز داروهایی که نیاز به جذب آهسته دارند، استفاده می‌شود.
8. تزریق داخل نخاعی (Intra Thecal or Intra Spinal)
تزریق داخل نخاعی در فضای اطراف نخاع انجام می‌شود و برای درمان برخی اختلالات عصبی یا کاهش درد به‌کار می‌رود. این روش بسیار تخصصی است و نیازمند دقت و تجربه بالایی است.
9. تزریق داخل چشمی (Intraocular)
در تزریق داخل چشمی، دارو به داخل چشم و مایع زجاجیه تزریق می‌شود. این نوع تزریق معمولاً برای درمان بیماری‌های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا یا گلوکوم استفاده می‌شود.
10. تزریق داخل قلب (Intracardiac)
تزریق داخل قلب به عضله یا بطن قلب انجام می‌شود و در شرایط اضطراری مانند ایست قلبی یا برخی از بیماری‌های قلبی کاربرد دارد. این روش در شرایط بسیار خاص و تحت نظر تیم پزشکی مجرب انجام می‌شود.
11. تزریق اینتراکاورنوس (Intracavernosus)
تزریق اینتراکاورنوس به ریشه آلت تناسلی انجام می‌شود و در درمان اختلالات نعوظ استفاده می‌شود. این روش به‌ویژه در بیماران مبتلا به اختلالات عملکرد جنسی مفید است.
نتیجه‌گیری
در این مقاله به معرفی انواع روش‌های تزریق پرداختیم و دیدید که هر یک از این روش‌ها در درمان و نجات جان بیماران نقش حیاتی دارند. با توجه به اهمیت این مهارت‌ها و نیاز روزافزون به متخصصان ماهر در زمینه تزریقات، دوره آموزش تزریقات و سرم‌تراپی نیدل به شما این فرصت را می‌دهد که از صفر تا صد این مهارت‌ها را به‌طور عملی و حرفه‌ای یاد بگیرید. این دوره طراحی شده است تا شما را با تکنیک های دقیق و کاربردی آشنا کند و به شما کمک کند تا در دنیای تزریقات به یک متخصص واقعی تبدیل شوید.